TÜRKMEN DÜĞÜNÜ
Künye: Türkmen Düğünü (94 syf.)
Ali YÖRÜK
Ocak Yayınları (1987)
(Musikili, oyunlu komedi)
Kişiler:
Ahmet: 26-27 yaşlarında üniversite mezunu.
Elif: Ahmet’in annesi, 50-55 yaşlarında.
Saadet: Ahmet’in ablası,30-35 yaşlarında.
Nuri: Ahmet’in ağabeyi, 35-40 yaşlarında.
Nesibe: Ahmet’in sütannesi, 40-45 yaşlarında.
Tekin: Nesibe’nin oğlu Ahmet’in arkadaşı
Koçoğlu: Ahmet’İn akrabası, yaşlıdır.
Zübeyde: Ahmet’in komşusu, 40-45 yaşlarında.
Kerime: Zübeyde’nin kızı, 18-20 yaşarında.
Cemal: Zübeyde’nin akrabası, 25 yaşında.
Kazım: Cemal’in arkadaşı.
Haskız: 20-22 yaşarında
Cemile: 40-45 yaşlarında, Haskız’ın annesi.
Kadir: 45-50 yaşarında, Haskızı’n babası.
Arif: 18-20 yaşarında, Haskız’ın kardeşi
Gülşen: Haskız’ın arkadaşı ve sadıcı.
Şükriye: 45-50 yaşlarında, kız evinin çalgıcısı.
Hoca, çocuk, Cemal’in ikinci arkadaşı ve kalabalık…
Olay: Günümüzde Emirdağ’da geçmektedir.
Dekor: Sahnenin sol tarafında Ahmet’in; sağ tarafında Haskız’ın evleri vardır. Ahmet’in evinin arka tarafından bahçeye çıkan bir kapı; Haskız’ın evin sokağa bakan tarafında ise pencere vardır. Evlerinin kulise açılan tarafı diğer odaları temsil eder. Orta kısımda düğünlerin yapıldığı, oyunların oynandığı büyük bir boşluk vardır. Düğün sahnelerinde evler tamamen kenara çekilebilir şekildedir. Evlerin döşenişinde her iki evinde ekonomik durumu anlaşılabilir. Kıyafetler günümüzün kıyafetleri, eşya ve takıların fiyatları da günümüzün fiyatlarıdır. Konuşmalarda şive farkı gözetmeyen yazar, diyalogların arasına Afyon yöresine özgü mani ve türküler serpiştirmiştir.
Ali YÖRÜK
1940’ta Emirdağ’da doğan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunu olan Ali YÖRÜK’ün “Çatallıköy” ilk eseridir. 1974 yılında Roma Üniversitesi Türkoloji profesörü Anna MASOLA tarafından İtalyanca’ya çevrildi ve İtalya’da kitap olarak neşredildi.
İlk baskısı 1968’de MEB., ikinci baskısı 1973’te Otog Yayınevi tarafından yapılan “Çatallıköy” Türkiye’nin bütün orta dereceli okullarında defalarca temsil edilmiştir.
Yazarın ikinci piyesi olan “Türkmen Düğünü” 1975-76’da Bursa Ahmet Vefik Paşa Tyatrosu’nda 1976-77 yıllarında Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahneye konuldu.
Yazarın ayrıca Türk tiyatrosunun içyüzünü anlatan “Türkiye’de Tiyatro Kavgası” ile Türkiye’deki tarihi,siyasi, iktisadi ve kültüren yönden etkili olan “Türkiye Neden Böyle” eserleri vardır.
ÖZET
I. BÖLÜM
I ve II. Tablo
Ahmet üniversiteyi bitirmiş, askerliğini yapmış bir gençtir. Evlenme çağına geldiği için sütannesi Nesibe ile annesi Elif ne zaman baş başa gelseler ona layık bir kız bulmaya çalışırlar. Yine baş başa kaldıkları bir gün Nesibe Elif’e ,manavcıların kızı Kerime’nin Ahmet’e çok yakıştığını, hem huyunun da çok güzel olduğunu söylediler. Elif ise oğlunun Kerime’yi beğenmeyeceğini düşünürken, Nesibe Ahmet’in aklını çelebileceğini Elif’e anlattı. Elif bunun üzerine umutlandı. Tam bu sırada kapı çaldı ve Zübeyde Hanım ve kızı Kerime içeri girdi. Elif gelin gözüyle baktığı Kerime’nin huyunu çok beğendi. Komşular birbirlerini överlerken içeriye Ahmet ve Tekin girer. Bunun üzerine Zübeyde Hanım kızını da alarak evlerine gider. Nesibe Teyze Ahmet’e ona göre bir kız bulduğunu söyler ve Ahmet de kim olduğunu sorar. Kızın Kerime olduğunu söyler ve onu övmeye başlar. Ahmet Kerime’nin kendisine uygun olmadığını söyler. Elif ile Nesibe ne kadar uğraşsa da Ahmet’i razı edemezler. Hatta Ahmet Haskız’a aşık olduğunu söyler. Tekin de Ahmet’e hak verir. Haskız’ı düğünde görmek için dışarı çıkarlar.
III. Tablo
Akşam düğün yeri çok kalabalıktır. Kadınlar bir kenara toplanmış oturuyorlar. Karşılarında da erkekler vardır. Ayakta oyunu seyretmekte ve kızları süzmektedirler.
Cemal ile Kazım da Haskız’ın olduğu tarafa bakmaktadırlar. Cemal Haskız’a sevdalıdır. Tefçi Şükriye Abla erkelerin önünde dolaşmakta ve onlara hangi kızları oynamasını istediklerini sormaktadır. Cemal’e yaklaşır. Cemal de Haskız’ı oynatmasını ister. Şükriye Abla Haskız’ı oyun kaldırmak ister; ancak Haksız kendisini Cemal’in oynatmak istediğini anlamıştır. Bu yüzden oynmak istemez.
Bir zaman sonra Ahmet ve Teki düğün yerine gelir. Ahmet Şükriye abla’dan Haskız’ı oyuna kaldırmasını söyler. O da Haskız’a teklif yapar ve Haskız’da Ahmet2in teklifini kabul edip oyuna kalkar. Bu sırada Cemal ve Kazım tekrar öne çıkarlar. Ahmet’in Haskız’a baktığını anlamışlardır. Haksız onları görünce yerine geçer.
IV. Tablo
Ahmet ile Tekin düğün bitince Haskız’ın peşine takılır. Ev ahalisi uykuya dalıp, sokak tenhalaşınca Ahmet Haskız’ın penceresinin altına sokulur. Onu sevdiğini ve evlenmek istediğini söyler. Haksız, Ahmet’e onunla evlenmek istiyorsa annesini yollamasını söyler. Ahmet bu cevabı alınca pencereden ayrılır. Yolda Cemal ile karşılaşır. Cemal Ahmet’e diklenir ve Haskız’ın peşini bırakmasını söyler. Ahmet de kıza sormaları gerektiğini söyler. Sorarlar. Haksız Cemal’i iyice bir azarlar ve Ahmet ile Cemal oradan uzaklaşırlar.
V. Tablo
Ahmet sevinçle eve gelir ve anasına bir kız gördüğünü, onunla evlenmek istediğini söyler. Anası kızı sorduğunda ise ona Haksız olduğunu açıklar. Bu sırada lafa Saadet karışır ve Haksız’ı kötülemeye başlar. Ahmet anasından onu kendisine almasını ister. Ancak anası Haskız’ı istemez ve anasının çok bilmiş bir kadın olduğunu söyler. Ama, Ahmet kararlıdır. Onlara karşı çıkar. Saaadet’ten de yarınki düğünde Haskız’ın başından para saçmasını ister. Saadet bunu kabul etmez. Tam bu esnada Nesibe gelir. Ahmet ondan da Haskız’ın başından para saçmasını ister; ancak o da kabul etmez.
VI. Tablo
Saadet ve Elif gelmeden önce Haksız ve anası Cemile evi düzeltirler. Onları buyur ederler. Hal ve hatırlarını sorarlar. Cemile ile Elif ana aralarında eski günleri konuşurlar. Eskinin gelinlerinin kulaklarını çınlatırlar. Kahve içerler. Saadet sıkıntılı bir şekilde konuşmayı dinler ve erkenden kalkıp gider. Haskız da bu olay üzerine Ahmet’in kendisinden vazgeçtiğini zanneder.
VII ve VIII. Tablo
Elif ana kızı Saadet’e böyle davranmakla iyi etmediğini söyler. Saadet korkulacak bir şeyin olmadığını durumu Ahmet’ten saklayacağını ve onu Haskız’dan soğurtup, Kerime’ye yönelteceğini söyler. Nesibe Bacı da Haskız’ı istemeye giden Elif’e çıkışır. Ahmet Gelir ve neticeyi öğrenmek ister. Anası evlerinin kötü halinden söz eder, Kerime’yi över. Ahmet ise oralı bile olmaz. Cemal , Ahmet’in komşusu Zübeyde’den Haskız’ı kendisine istemesini söyler.
IX. Tablo
Ahmet Haskız’ın penceresinin altına gelir. Haksız ona yüz vermez. Sebebini sorar. O da annesinin kendisini istemediğini söyler. Ahmet yolladığını ve istediklerini söyler. Haksız bunu yalan zanneder, Ahmet’in gerçeği bilmediğini anlayınca yumuşar. Ahmet de bunun hesabını sormak için evine gider.
X. Tablo
Ahmet evine gelir. Annesine ve ablasına yaptıklarından dolayı çıkışır. Annesi pişman olur ve ertesi gün Haskız’ı istemeye gitmeye söz verir. Ahmet ablasına darılır ve artık ona güvenmediğin dile getirir.
XI. Tablo
Zübeyde Bacı, Cemile’den kızını Cemal için ister. O da Cemal’e kızını vermez. Ardından Elif ile kızı Saadet içeriye girerler. Hal hatır sorduktan sonra Haskız’ı Ahmet’e isterler. Cemil’e babasına sorması gerektiğini söylese de Elif ana ne yapıp ededip Haskız’ın sözünü alır. Ahmet2in günleri azaldığı için de düğün gününü kararlaştırmaları gerektiğini söyleyip, ertesi gün oğlan evinin geleceğini söyler. Cemil’e ise kızının eksiklerinin tamamlanmasını ister. Elif Ana da bunu kabul eder.
Akşam olunca Kadir gelir. Cemile’nin Haskız’a taliplerinin olduğunu söylemesi üzerine onun fikrini almak ister. Şakacıktan Ahmet’e kızını vermeyecek olur. Sonunda babası da Haskız’ı Ahmet’e vermeye razı olur.
II. BÖLÜM
I. Tablo
Elif ile Saadet, Ahmet’e müjdeyi verirler. Anası ona hemen yarın düğün hazırlıklarına başlayacaklarını söyler. Akşam için ondan bir kutu şeker yaptırmasını; çünkü hayırlı olsun ziyaretine gideceklerini söyler. Daha sonra gelin kızın nişanda ve düğünde giyeceklerini ve takılarını hesap ederler. Ahmet’in hesap ettiğinden çok para tutar. Haskız’la konuşmayı düşünür; ancak Elif Ana’nın sözü ile bundan cayar. (Perde kapanır.)
II. Tablo
Cemal, Haskız’ın Ahmet ile nişanlanmasını çekemiyordu. Zübeyde Teyze’nin de Haskız’ın gönlünün onda olduğunu söylemesi ile gözünde bir umut belirdi. Zübeyde Teyze’nin anlattıklarına göre anası Cemile, kıza baskı yapmıştır. Zübeyde Teyze’de Cemal’den Haskız’ı kaçırmasını ister. O sırada Kerime bunu duyar ve yanlış olduğunu anlatmaya çalışır.
III, IV, V, VI, VII. Tablolar
Oğlan evinde akşam için yapılan hazırlıklar tamamlandıktan sonra kızı evine gidilir. Kız evinde sıcak bir karşılama ile karşılaşırlar. Koçoğlu Allah’ın emir ile Haskız2ı Ahmet’e ister. Kadir Amca da onu Ahmet’e verir ve nişan yapılır. Cemal de töreni izler ve daha fazla dayanamayarak orayı terk eder.
Nişan bittikten sonra Kur’an-ı Kerim okunur. Daha sonra her iki tarafta gelin ve damada takılarını takarlar. Kadın ve erkekler kendi aralarında eğlenmeye başlarlar. Bir ara gelin ve damada kına yakılır. Gelinin kına gecesinde damatla konuşması gerektiği söylenir. O da Ahmet’le konuşur. Düğünün onu yorup yorulmadığını sorar. Ahmet de Haskız’a yorulmadığını söyler. Ahmet de Haskız’dan gelin gelirken ağlamamasını ister. Bu sırada Cemal2in sesi duyulur. Haskız’ı içeri yollayan Ahmet , Cemal ile konuşmaya gider. Kadir Amca ise Cemal’i evinin önünden uzaklaştırır.
VIII. Tablo
Haskız’ın Gelin gideceği gün gelip çatmıştır. Annesi Cemile, Şükriye Teyze, Nesibe Ana hepsi bir ağızdan evdeki dirlik ve düzenin kadından geldiğin söylerler. Namusuna sahip çıkmasını erkeğini kollaması gerektiğini söylerler. Babası namusuna sahip çıkıp, bundan sonra da yüzlerini ak etmesini söyleyip Haskız’ın duağını örter. Ve çeyizini yükleyip oğlan evine kız teslim eder.
IX. Tablo
Cemal yolu keserek Haskız’ı kaçırmayı planlar. Arkadaşı Kazım ona engel olamaz. Düğün alayı gelince yolu keserler. Koçoğlu ve Tekin ne istediklerini sorarlar. Onlar da bahşiş derler ve istediklerini alırlar. Kerime olup biteni Cemal’e anlatır ve Cemal de düşüncesinden cayar.
X Tablo
Cemal, Kazım’la kızı kaçırmak için sözleşir ve gerdekten önce bu işi gerçekleştirmek için anlaşırlar.
Ahmet’e koçoğlu ve Tekin öğütler vermektedirler. Gerdekten sonra çarşafı vermesi gerektiğini hatırlatırlar; ama Ahmet bun akarşı gelir ve imam nikahını kıymaya koyulurlar.
Haksız’a ise Şükrüye ve Nesibe Ana öğütlerde bulunurlar. Erkeğine göz açtırmamasını; açtırırsa başka yerlere sapabileceğin söylerler. Ancak Haksız aldığı terbiyenin buna mani olduğunu söyler. Cemal gelir, Ahmet’i gerdeğe sokar ve ardından da Kerime’yi kaçırır.
"...Kurşun Kalemler..." 